با وجود تشدید تحریم‌های بین‌المللی و یک‌جانبه، برنامه صلح‌آمیز هسته‌یی ایران تحت نظارت بازرسان آژانس طبق برنامه‌ریزی و به خوبی پیش رفته است و ایران توانست با همه محدودیت‌ها توسعه افقی و عمودی برنامه خود را به انجام برساند.

به گزارش ایسنا، در 10 سال گذشته که برنامه هسته‌یی ایران به دلایل و ادعاهای بی‌اساس به مناقشه‌ای بین‌المللی تبدیل شد با وجود دیوار بلند بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا اما دو طرف از مسیر عقلانیت جمعی حاکم بر مناسبات بین‌المللی و منطقه‌یی خارج نشدند و سکه مناقشه هسته‌یی گاهی به نفع ایران و گاهی به نفع طرف مقابل بوده است.

در سال‌های گذشته در مقاطعی ایران و سه کشور اروپایی (انگلیس، آلمان و فرانسه) و نیز ایران و 1+5 (آمریکا، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان) نقطه نظرات و دیدگاه‌های‌شان برای رسیدن به یک توافق به یکدیگر نزدیک شده است اما هر بار به دلیلی این توافق محقق نشد.

انتخابات ریاست جمهوری در ایران و انتخاب حسن روحانی در سال 1392 که بر "تعامل سازنده" با دنیا تاکید داشت، چهره مذاکرات هسته‌یی را بار دیگر تغییر داد. ایران با رویکرد، تیم مذاکره کننده و پیشنهادی جدید و متفاوت نسبت به قبل به مذاکرات وارد شد. این در حالی بود که طرف مقابل هم‌چنان در موضع قبلی خود باقی مانده بود. اما دیدار وزیران خارجه ایران و 1+5 و تماس تلفنی رییسان‌جمهور ایران و آمریکا صحنه رقابت را تغییر دارد و باعث شد 1+5 نیز به خود تکانی دهد.

تحرک دیپلماتیک ایران در دولت حسن روحانی در شکل و محتوا باعث شد تا طرف مقابل نیز به حرکت افتد و در مقابل خواست ایران برای حل و فصل مساله هسته‌یی در کوتاه‌ترین زمان ممکن 3 تا 6 ماه واکنش نشان دهد و در حالی که معتقد بود موضوع هسته‌یی ایران قابل حل در زمان مورد اشاره نیست، اما در نهایت با ایران همراه شد. با این همه این میزان تحرک و اقدام 1+5 آن چیزی نبود که مقامات ایرانی نسبت به اقدامات خود انتظار داشتند. اما ایران روند موجود را با توجه به این که هم‌زمان با شش کشور گفت‌وگو می‌کنند و از سویی مذاکره در سطح معاونان وزیران خارجه به لحاظ تصمیم‌گیری، محدودیت‌هایی دارد را پذیرفت. با این حال هنوز در 1+5 اراده و جدیتی که نشان دهد آن‌ها می‌خواهند پس از 10 سال بالاخره به روندی برای حل و فصل و یک توافق هسته‌یی با ایران وارد شوند، دیده نمی‌شود.

در 2 دور مذاکرات صورت گرفته میان ایران و 1+5 (نیویورک و ژنو 1) رویکردها به سمت ماهیت بخشیدن به دیپلماسی حرکت می‌کند. دو طرف به خوبی می‌دانند که نقطه عطف یک مذاکره موفق و نتیجه بخش، ابتدا کم کردن عمق بی‌اعتمادی‌ها نسبت به یکدیگر است و این بی‌اعتمادی با استمرار اقدامات مثبت و سازنده و پرهیز از هر نوع رفتار تخریبی، تحریمی و تهدیدی بستگی دارد و صرف حرف زدن و انجام برخی اقدامات سطحی که تنها کف روی آب را بر هم می‌زند، نمی‌تواند راهکار مناسبی برای کاهش بی‌اعتمادی باشد.

در این میان برخی کارشناسان درباره رفتار آمریکا در دور جدید مذاکرات سه احتمال را مطرح می‌کنند. اول آن که آمریکا جدی نبوده و نخواهد بود. دوم این که نیتش برای حل و فصل مسالمت‌آمیز مساله هسته‌یی ایران جدی و واقعی نیست، اما نمایش جدی بودن می‌دهد و در مرحله نهایی پشت ایران را خالی خواهد کرد و سوم این که اتفاقا آمریکا را باید در این مقطع جدی گرفت.

به گزارش ایسنا، برای روشن شدن این که کدام یک از این احتمالات به واقعیت نزدیک است، باید 24 ساعت صبر کرد.

مذاکرات ایران و 1+5 پنج‌شنبه و جمعه هفته جاری 16 و 17 آبان‌ماه در مقر سازمان ملل در ژنو برگزار می‌شود.

مذاکرات کارشناسی 8 و 9 آبان در وین درباره مسایل هسته‌یی و تحریم‌ها در حدود 10 ساعت برگزار شد و دو طرف نتایج گفت‌وگوها را به پایتخت‌های‌شان بردند. قرار است در "ژنو 2" دو طرف درباره دیدگاه‌های‌شان متاثر از بحث‌های کارشناسی در چارچوب طرح پینشهادی ایران که در "ژنو 1" ارایه شد، گفت‌وگو کنند.

شایان ذکر است از این پس مذاکرات ایران و 1+5 بر اساس توافق دو طرف در نشست نیویورک، در مقر سازمان ملل در ژنو سوییس برگزار می‌شود.

به گزارش ایسنا، برخی صاحب‌نظران و کارشناسان ایرانی که معتقدند باید نگاهی واقع‌بینانه به مساله هسته‌یی و مذاکرات در حال انجام داشت، بر این نظرند که آمریکایی‌ها بیش از گذشته برای پیدا کردن راه‌حلی مسالمت‌آمیز در بحث هسته‌یی جدیت نشان داده‌اند و برای این امر دلایلی را برمی‌شمارند.

آن ها معتقدند، حضور افراد شاخص و مهم در تیم کارشناسی 1+5 در بحث تحریم‌ها، نشان‌دهنده آن است که آمریکا در مباحث جدید جدی هستند. هم چنین تلاش دولت آمریکا و وزارت‌خانه‌های خارجه و خزانه‌داری برای قانع کردن اعضای کنگره و سنا در به تصویب نرسیدن تحریم‌های جدید علیه ایران قابل توجه است. علاوه بر این فضای آرام حاکم بر رسانه‌های اروپایی و آمریکایی و کنترل این فضا از سوی دولت‌های‌شان از دلایل دیگر است. هم‌چنین شرکت‌های تجاری و اقتصادی بسیاری با توجه به تعامل جدید میان ایران و آمریکا، تحرک‌های جدی را با ایران آغاز کردند و تاکید دارند که ایران آن‌ها را مجددا به بازار خود راه دهد.

این کارشناسان بر این نظرند که اقدامات فوق در حالی صورت می‌گیرد که بر اساس مستندات، برخی کشورهای عربی منطقه تلاش دارند تا مسیر گفت‌وگو میان آمریکا و ایران در بحث هسته‌یی را متوقف کنند و از انجام هیچ اقدامی فروگذار نیستند. در همین حال رژیم صهیونیستی به شدت در حال رایزنی و لابی برای متوقف کردن خط جدید ارتباطی میان ایران با آمریکا و 1+5 است. از این رو آن‌ها (کارشناسان) تاکید دارند که "ژنو 2" محل سنجش عیار "جدیت" آمریکایی‌ها و 1+5 خواهد بود.

به گزارش ایسنا، با و جود نکات مثبتی که در بالا به آن اشاره شد، اما مسایلی وجود دارد که مانع فضای موجود میان ایران و 1+5 در کوتاه مدت خواهد شد. فشار شدید رژیم صهیونیستی و لابی آن در آمریکا و اروپا و مسایل داخلی کشورهای 1+5.

برخی کارشناسان معتقدند که نباید رویکرد آمریکا به موضوع هسته‌یی ایران را صرفا در اوباما و تصمیات او خلاصه کرد، بلکه باید آن را در چارچوب تصمیم‌ها و سیاست‌های حزب دموکرات دید که در حال حاضر تعیین کننده هستند نه اوباما. از سویی آن‌ها بر این نظرند که فرصت طلایی مذاکرات هسته‌یی که از نیویورک ایجاد شده ممکن است به سرعت از دست برود چرا که انتخابات کنگره آمریکا در 2014 برگزار می‌شود و از ابتدای سال جدید میلادی احزاب و گروه‌ها به سمت تبلیغات انتخاباتی می‌روند و در چنین فضایی همه سعی در تخریب چهره ایران برای به دست آوردن رای خواهند داشت و موضوع ایران به طور موقت کنار گذاشته می‌شود یا موضع‌گیری‌ها درباره ایران سخت می‌شود. بنابراین تاکید دارند تا پایان 2013 و به معنای دیگر پیش از تعطیلات سال نو میلادی باید از این فرصت بهره برده و به یک توافق اولیه دست یافت.

از سویی هر نوع توافق میان ایران و 1+5 باید ضمن توافق آمریکا با اروپایی‌ها، شامل رژیم صهیونیستی و نیز هم‌پیمانان آمریکا در منطقه باشد. به عبارت دیگر وزارت خارجه آمریکا باید برای برون رفت از مساله هسته‌یی ایران هم‌زمان در چند جبهه حرکت کند. از این رو اگر فرض را بر وجود اراده سیاسی در آمریکا و دیگر اعضای 1+5 برای حل مساله هسته‌یی به روش مسالمت‌آمیز بگیریم، باز هم مذاکراتی سخت، پیچیده و تا حدودی زمان بر در انتظار است.

به گزارش ایسنا، همان طور که در رسانه‌ها و تحلیل‌ها به طور گسترده شاهد آن هستیم، موضوع غنی‌سازی محوری‌ترین بحث میان ایران و 1+5 است. یک طرف به دنبال برداشتن این موضوع از روی میز است و دیگری به دنبال تثبیت آن.

ایران معتقد است اگر حق غنی‌سازی مورد پذیرش قرار نگیرد، بر روی هیچ چیز مذاکره و توافق امکان‌پذیر نیست و آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند که هر چیزی را به ایران بدهند تا ایران از غنی‌سازی دست بردارد و مذاکره در این نقطه ادامه دارد.

ایران اعلام کرده است که چنان چه حق ایران برای داشتن غنی‌سازی مورد احترام و پذیرش 1+5 قرار گیرد، در ذیل آن موضوع درصد و میزان غنی‌سازی قابل مذاکره است.

ایران در یک ماه گذشته دو طرح با رویکرد جدید را روی میز 1+5 و آژانس قرار داده است که در هر دو سو این رویکردها با استقبال مواجه شده است. از این رو بهتر است 1+5 و آژانس دنبال توپ در زمین حریف نگردند.